پزشکان متخصص و کارشناسان معتقدند: شیر مادر بهترین و مهم ترین منبع تغذیه برای نوزادان است و هزار روز اول زندگی کودکان که با شیر مادر تغذیه می کنند، مهمترین فرصت سالم زیستن و عاملی مهم در رشد و تکامل آنهاست.
شیر مادر کاملترین غذا برای نوزادان و کودکان است، طوریکه ترکیبات و مواد لازم بدن نوزاد را به طور کامل تامین و استفاده از آن از بروز بیماریهای مختلف جلوگیری می کند، همیشه پزشکان بر این موضوع که به کودک خود به جای شیر خشک شیر مادر بدهید تاکید ویژه ای دارند.
ترکیبات شیر مادر برای نوزاد بسیار سودمند است و حاوی پروتئین، مواد قندی، چربی و انواع ویتامین های مورد نیاز کودک است و در برابر بیماری ها از بدن طفل دفاع می کند و او را از ابتلا به بیماری ها مصون نگاه می دارد.
شیر مادر را نمی توان با هیچ شیر دیگری مشابه کرد زیرا در برابر بیماریهایی چون عفونتهای گوارشی، اسهال، آلرژی ها، سرفه ها، عفونتهای ریه و مننژیت از بدن نوزاد محافظت می کند.
همچنین از مزایای تغذیه با شیر مادر می توان به مواردی چون آسان بودن هضم برای طفل، بی نیازی به آماده کردن، نداشتن هزینه برای خانواده وهمیشه در دسترس بودن شیر اشاره کرد.
تغذیه با شیر مادر به افزایش رابطه عاطفی بین کودک و مادر می افزاید و برای رشد روحی و عاطفی کودک بسیار ضروری است.
نقطه شروع طلایی برای سالم زیستن، هزار روز اول زندگی است (از شروع بارداری تا پایان 2 سالگی ) دوره ای که کودکان بیش ترین تاثیر پذیری را از محرک های محیط اطراف خود دارند آنها را در بزرگسالی در معرض بیماری های مربوط به چاقی مفرط ، دیابت یا فشارخون بالا قرار می دهد.
تغذیه هزار روز اول سرنوشت ساز است زیرا بطور مستقیم روی سلامتی در بزرگسالی و پیری تاثیر دارد و برای پیشگیری از مشکلات آینده ضروری است.
اما با وجود این همه محاسن و مزایای تغذیه با شیر مادر برای نوزادان و کودکان، در دهه های اخیر میزان سرمایه گذاری در هزار روز طلایی نسبت به نوجوانی و خردسالی کمتر است و مورد غفلت واقع شده است و تلاش می شود نقطه آغاز بسیج همگانی برای افزایش آگاهی ها، ارتقای کیفیت مراقبت های مادر و کودک در این دوره و سرمایه گذاری در این زمینه باشد.
شیرمادر مائده پروردگار عالم به انسان و مزایای بی نظیر و بدون جانشینی دارد، به همین دلیل درکاهش مرگ و میر کودکان و افزایش سلامت آنها نقشی بسیار مهم دارد.
اگر تمام نوزادان بلافاصله پس از تولد در تماس پوست با پوست با مادران قرار گیرند، حداقل به مدت شش ماه فقط از شیر مادر تغذیه شوند و تا دو سالگی در کنار شیر مادر غذاهای کمکی سالم و مناسب استفاده کنند در سطح جهان 13 تا 20 درصد مرگ و میر کودکان زیر پنج سال کاهش پیدا می کند.
زیر بنای زندگی و اساس رشد جسمی و روانی هر کودک وابسته به وقایعی است که در دو سال اول عمر رخ می دهد زیرا در این دوره تاخیر رشد و بیماریهای شایع کودکی می تواند اثراتی پایدار و غیرقابل جبران در سال های بعد برجا گذارد.
شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول تولد، تغذیه انحصاری با شیرمادر در شش ماه اول و تداوم شیردهی به مدت دو سال یا بیشتر، به عنوان روش بی نظیر تغذیه و پرورش شیرخواران در هر موقعیت و منطقه از جهان است.
متخصص گوارش اطفال در باره تغذیه با شیر مادر گفت: تغذیه انحصاری یعنی اینکه شیرخواراز آغازتولد تا پایان شش ماهگی فقط با شیر مادر تغذیه شود و هیچ نوع ماده غذایی و آشامیدنی دیگری حتی آب به کودک داده نشود.
دکتر مژگان شمس افزود: مکمل هایی مثل قطره ویتامین آ+ د و مولتی ویتامین بلامانع است و حتی از گول زنک ( پستانک) استفاده نشود.
وی اضافه کرد: این روش باعث موفقیت و تداوم شیر دهی تا دو سالگی می شود و نوزادانی که تا شش ماهگی فقط شیر مادر می خورند، دیگر تمایلی به بطری و شیر مصنوعی نشان نمی دهند و رشد و تکامل این شیرخوران نیز سریعتر و بهتر از شیرمصنوعی خواران است.
شمس گفت: تغذیه با شیر مادر باعث کاهش بیماریهای عفونی و آلرژیک در کودک می شود.
وی مزایای تغذیه انحصاری با شیر مادر برای خود مادر را کاهش خونریزی بعد از زایمان، کاهش شانس حاملگی بعدی، برگشت وزن مادر به قبل از بارداری با سرعت بیشتر، تقویت رابطه عاطفی بین مادر و کودک عنوان کرد.
شمس گفت: تغذیه با شیر مادر در سراسر جهان می تواند از مرگ بیش از 800 هزار کودک زیرپنج سال جلوگیری کند و در کشورهای فقیر شیر مادر باعث کاهش هشت برابری مرگ و میر کودکان می شود.
وی اظهار کرد: عفونتها مهمترین علت مرگ قابل پیشگیری در نوزادان و کودکان هستند و کلستروم یا آغوز که دردو تا سه روز اول بعد از زایمان از پستان مادر ترشح می شود حاوی مقدار زیادی سلول های سفید (سلول هایی که با عفونت ها مقابله می کنند) است که باعث از بین بردن باکتری های بیماری زا می شود.
این متخصص گوارش اطفال بیان کرد: مواد ایمنی بخش در تمام طول شیر دهی در شیر وجود دارد و کودک را در برابر بیماری ها محافظت می کند.
شمس با بیان اینکه این مواد ایمنی موجود در شیر تاثیر بسیار مهم در کاهش مرگ کودکان زیر پنج سال دارد افزود: شیر مادر باعث تکامل بهتر ارگانهای بدن بویژه مغز، سیستم ایمنی و سیستم گوارشی و رشد بهتر باکتری های خوب در دستگاه گوارش می شود و تاثیر زیادی در سلامت نوزادان، کودکان و بزرگسالان دارد.
وی گفت: تماس پوست با پوست نوزاد را گرم و مانع سرد شدن بدنش می شود، مایه آرامش روانی مادر و نوزاد، تقویت پیوند عاطفی بین مادر و کودک وتعادل روانی در سالهای بعدی زندگی کودک را به وجود می آورد.
این پزشک متخصص تاکید کرد: تماس پوست با پوست باعث تداوم شیردهی وتنفس می شود و ضربان قلب نوزاد را تنظیم می کند.
شمس افزود: به خاطرانتقال باکتری های مفید بدن مادر به نوزاد از راه شیردهی باعث افزایش ایمنی و کاهش آلرژی می شود و به نوزاد اجازه می دهد به دنبال پستان مادر بگردد و خودش شروع به تغذیه کند.
شمس گفت: یکی از شگفتی های شیر مادر متناسب بودن آن با وزن و سن نوزاد است برهمین اساس شیر مادر نوزاد نارس حاوی قند، پروتئین و کلیسم بیشتری نسبت به سایر مادران است.
وی اظهارکرد: نوزادانی که در سن حاملگی34 هفته یا بالاتربه دنیا می آیند می توانند مستقیم از پستان مادر تغذیه کنند و در سن حاملگی کمتر بسته به وضعیت نوزاد می توان از پستان مادر، از لوله معده، ازفنجان یا سرنگ استفاده کرد وشیر مادر را به نوزاد خوراند.
این پزشک متخصص اطفال گفت: در نوزادانی که با مشکلات تنفسی یا عفونی که نیاز به مراقبت طولانی در بخش نوزادان دارند هم می توان با مقدار کم، شیر مادر را شروع کرد.
وی یادآور شد: در نوزادان با وزن کمتر ازدو هزار گرم می توان شیر مادر را با غنی کننده های شیر که به صورت پودر یا مایع وجود دارند مخلوط کرد و به نوزاد داد، بنابراین نارس بودن نوزاد هیچ دلیلی برای شروع شیر مصنوعی نیست.
شمس با تاکید براینکه شیرهای مصنوعی برای شیرخواران عوارض دارد، گفت: برجسته ترین خطر شیر مصنوعی نداشتن عوامل ایمنی بخش است و شانس ابتلا به بیمارهای تنفسی و گوارشی، کولیک نوزادی، عفونت گوش، عفونت های ادراری و بیماریهای آلرژیک (آسم و اگزما) بیشتر می شود.
وی اضافه کرد: این شیرخوران دفعه های بیشتری در بیمارستان بستری می شوند و شانس ابتلا به چاقی، بیماری های قلبی عروقی و دیابت در بزرگسالی آنها نیز بیشتر است.
شمس یادآور شد: یکی از بیماری های تهدید کننده حیات در نوزادان نارس التهاب حاد نکروز دهنده است که شانس آن با تغذیه با شیر مادر به مراتب کمتر از تغدیه با شیر مصنوعی است.
وی گفت: شیر مادر بسته به سن حاملگی و وزن نوزاد در طول روز و شب و در ماه های بعدی شیر دهی ترکیب یکسانی ندارد و بر حسب نیاز کودک تغییر می کند.
شمس افزود: ابتدای شیر مادر آبکی تر و تشنگی کودک را برطرف می کند و انتهای شیر با چربی بیشتر باعث سیر شدن کودک می شود این درحالی است که نوزادانی که شیر مصنوعی می خورند تماس عاطفی بین مادر و کودک کمتر و بهره هوشی این کودکان بطور میانگین کمتر از تغذیه کنندگان با شیرمادر است.
وی تاکید کرد: درزمان آماده کردن شیرمصنوعی احتمال آلودگی زیاد است زیرا آب مورد استفاده، دست مادر، سرشیشه و شیشه، همگی به آسانی آلوده می شوند و شیر تهیه شده باید سریع مصرف و قابلیت نگهداری ندارد.
شمس یادآور شد: گاهی مادران به علت فقر یا از روی آگاهی نداشتن، شیر را رقیق تر درست می کنند که این نیز باعث سوء تغذیه در کودک می شود.
این متخصص گفت: تماس پوست با پوست مادر و نوزاد در زایمان طبیعی بلافاصله بعد از تولد امکان پذیر است ولی در روش سزارین چند ساعت به تاخیر می افتد از طرفی داروهای بیهوشی و مسکن های استفاده شده برای مادر باعث کاهش ارتباط جسمی و عاطفی بین مادر و نوزاد می شود از طرفی درد در محل جراحی تا حدود یک هفته ادامه دارد و باعث کاهش تمایل مادر به شیر دهی می شود.
وی تاکید کرد: بنابراین روش زایمان طبیعی هم برای مادر و هم برای نوزاد مطلوب تر است.
مسئول زایشگاه ودبیرکمیته شیرمادر ومربی مشاوره مادران شیرده استان بوشهر گفت: یکی از شاخص های مهم بهداشت جهانی حفظ ایمنی، سلامت، کاهش مرگ ومیر نوزادان است در همین ارتباط اجرای قوانین بیمارستانهای دوستدارکودک قدم بزرگی در ارتقای کیفیت وبهبود وضعیت نوزادان دارد.
نوشین امیرعضدی افزود: محور اصلی این قوانین فراهم کردن شرایط مناسب برای تغذیه نوزاد با شیر مادر است.
وی اضافه کرد: از اقدامات حیاتی بیمارستانهای دوستدار کودک تماس پوستی مادر ونوزاد بلافاصله پس از تولد، شروع شیر دهی درساعت اول تولد، تداوم تغذیه باشیر مادر به طور مکرر و انحصاری، هم اتاقی 24 ساعته مادر وشیر خوار، استفاده نکردن از بطری وگول زنک و آموزش وحمایت مادران است.
امیرعضدی افزود: بیمارستان شهدای خلیج فارس که دارای لوح، بیمارستان 'دوستدارکودک ' است برای اجرای این قوانین و دستورالعمل ها برنامه های متعددی را به اجرا گذاشته است.
وی بیان کرد: یکی از مهمترین اقداماتی که از حساسیت ویژه ای برای حفظ بقا، سلامت شیرخوار وموفقیت شیردهی برخورداراست وباعث ادامه حیات یک میلیون نوزاد در سال می شود، تماس پوست با پوست نوزاد با مادر بلافاصله پس اززایمان وشروع تغذیه باشیر مادر درساعت اول تولد است.
امیر عضدی گفت: دراین ارتباط در بیمارستان شهدای خلیج فارس باتلاش مستمر ماماهای مستقر در بخش زایمان این حمایتها انجام شده وضمن برقراری تماس پوستی اولیه وشروع شیر دهی در همان ابتدا، سعی بر تحکیم ارتباط مادر ونوزاد، ایجاد اطمینان خاطر واعتماد به نفس در مادر برای تداوم شیردهی ودرنتیجه حفظ بقا وسلامت نوزادان شده است.
وی یادآور شد: از دیگر اقداماتی که باعث تداوم وموفقیت در شیردهی مادران می شود هم اتاقی مادر ونوزاد است و هنگامی که مادر نوزادش را درکنارخود ببیند باخیالی آسوده برفعالیتها وتغذیه نوزادش نظارت دارد و با آموزشهای شفاهی و عملی می تواند شیردهی موفقی راتجربه کرده وآمادگی تداوم آن پس از ترخیص راکسب کند.
امیرعضدی گفت: دراین بیمارستان از سوی کمیته ترویج زایمان طبیعی وتغذیه با شیرمادر با برگزاری کلاسهای آمادگی برای زایمان، ضمن تاکید برانجام زایمان طبیعی ونقش آن در شروع شیر دهی موفق در جلسه های متعددی مادران را قبل از زایمان با فوائد وخواص شیر مادر، نحوه صحیح شیردهی، مشکلات احتمالی وچگونگی رفع آنها، تغذیه دوران شیردهی ومراقبتها آشنا کرده و پاسخگوی سئوالات وحل مشکلات مادران هستند.
وی گفت: همچنین با برگزاری کلاسهای آموزشی و بازآموزی برای کارکنان، اهمیت توجه به شیرمادر، مهارت برقراری ارتباط با مادران وشناسایی مشکلات وایجاد توانایی برای رفع آنها به کارکنانی که با مادر ونوزاد ارتباط دارند آموزش داده می شود.
امیرعضدی افزود: برای آسایش حال مادرانی که نوزادانشان به دلایل مختلف در بخشهای نوزادان وآی سی یو نوزادان بستری می شوند فضایی با امکانات وتجهیزات مناسب با عنوان هتل مادر ایجاد شده که مادران می توانند با نزدیک بودن به فرزند خود وانجام شیردهی در زمان لازم از استراحت نسبی نیز برخوردار باشند.
وی گفت: دراجرای اقدامات بیمارستانهای دوستدارکودک، کمیته ترویج تغذیه باشیر مادرسالانه دوبار بیمارستان را مورد پایش قرارداده تا به مشکلات وکمبودهای موجود پی برده ونسبت به رفع آنها اقدام کند.
کارشناس مسئول برنامه کودکان و شیرمادر مرکز بهداشت استان بوشهر نیزدر باره وضعیت کنونی برنامه ترویج تغذیه با شیرمادر در ایران گفت: پس از گذشت دو دهه از شروع برنامه با تلاش دوستداران وعلاقمندان ترویج تغذیه با شیرمادر و کارکنان بهداشتی درمانی زحمتکش در همه رده ها برای ارائه رهنمودها به مادران و رفع مشکلات شیردهی آنان دستاوردهای چشمگیری حاصل شده است اما هنوز تا رسیدن کامل به برخورداری کودکان از شیرمادر راهی دراز در پیش است.
میترا سادات شجاعی افزود: در زمان حاضر شاخص تغذیه انحصاری با شیرمادر یکی از 52 شاخص عدالت در سلامت است که طبق آخرین تحقیقات (سال 89 ) در کل کشور 53.1 و در استان بوشهر 45.5 است.
وی اضافه کرد: با توجه به فرهنگ اسلامی جامعه انتظار می رود مادران در این مورد بیشتر احساس وظیفه و مسئولیت و از شروع تولد تا پایان دو سالگی دلبندان خود را با شیر مادر تغذیه کنند.
شجاعی در باره مزایای شیردهی برای مادر و شیرخوار افزود: شیر روزهای اول آغوز (ماک ) بسیار مغذی و دارای مواد مفیدی است که کودک را در مقابل بیماریها حفاظت می کند.
وی یادآور شد: شیرمادربه دلیل سهل الهضمی شیرخوار زود به زود گرسنه می شود، ضریب هوشی بالا در کودکانی که با شیرمادرتغذیه می شوند، شیرمادر تمیز، گرم همیشه در دسترس است و تماس پوستی مادر و نوزاد در گرم نگه داشتن و بهبود رشد و تکامل نوزادان نارس و بیمار نقش حیاتی دارد
وی همچنین برقرای رابطه عاطفی مستحکم و دوطرفه بین مادر و فرزند، مصرف شدن تدریجی چربی های ذخیره شده در بدن مادر در دوران بارداری، کاهش احتمال ابتلای مادران شیرده به سرطانهای پستان، تخمدان و دهانه رحم از جمله دیگر فواید تغذیه کودک با شیر مادر است.
شجاعی در باره خطرهای استفاده از تغذیه مصنوعی گفت: این شیرخواران بیشتر به بیماری های تنفسی و گوارشی(اسهال و استفراغ،دل دردهای قولنجی و جمع شدن گاز)، عفونت گوش و ادرار مبتلا می شوند، شیرمصنوعی در هنگام تهیه به سادگی آلوده و زود فاسد می شود و هزینه خرید شیرمصنوعی چند برابر هزینه برای تغذیه صحیح با شیر مادر است.
وی افزود: در زمان حاضر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در همه مراکز بهداشتی و درمانی در شهرها و روستاهای سطح استان امکاناتی فراهم کرده تا مادران باردار و مادرانی که به تازگی زایمان کرده اند هرگونه خدمات مرتبط با ترویج تغذیه با شیرمادر شامل کلاس های آموزشی ، مشاوره ی خصوصی را با کمک کارکنان آموزش دیده دریافت کنند.
وی یادآور شد: همچنین مرکز مشاوره شیردهی واقع در مرکز بهداشتی درمانی هفتم تیر بوشهر نیز آماده پاسخگویی به سوالات و رفع مشکلات مادران در دوران شیردهی است.
منبع: ايرنا