سیاهکشک یا (قرهقروت) قره یعنی سیاه و قروت یعنی کشک به معنی ترکی می باشد. یکی از انواع لبنیات به رنگ سیاه یا قهوهای و بعضاً سپید یا زرد است که مزهای ترش دارد. این فراوردهٔ لبنی از دوغ یا ماست به دست میآید. در کرمان به آن تلف، در یزد به آن تَرَف، در مازندران تَفره، در اصفهان به آن قارا ، بختیاری ها به آن قره ،در شیراز و شمال خراسان با نام قره قوروت (نامی ترکی به معنی کشک سیاه) و در دامغان با نام سوچو شناخته میشود.
استان چهارمحال و بختیاری با مرکزیت شهرکرد یکی از مراکز مهم و اصلی تهیه سیاه کشک در کشور و یکی از سوغات این منطقه میباشد. در فردوس (جنوب خراسان) سیاه کشک را کرم رنگ میسازند و آنرا آق قروت (به معنی سپید کشک) مینامند. سپید کشک به ۲ دسته کلی تقسیم میشود: ماستی (از جوشاندن آب ماست پس از ریختن در کیسه) و دوغی (از جوشاندن آب دوغ پس از ریختن در کیسه). قیمت سپید کشک ماستی حدود دو برابر سپید کشک دوغی است و بر خلاف سیاه کشک بافتی پفکی و متخلخل دارد.
پزشکان بر این باورند که اسیدلاکتیک سیاه کشک باعث انواع بیماریهای قلب و عروق، کاهش نرونهای مغزی، ضعف حافظه، خورده شدن دیواره سرخرگها و سیاهرگها، ضعف سیستم ایمنی بدن، لقی دندانها، تشنج و ضعف اعصاب میشوند و اینکه برخی پزشکان سیاه کشک را برای رشد کودکان، کاهش فشارخون و درمان پوکی استخوان و خرابی دندانها تجویز میکنند، کاملاً اشتباه است.
قرهقوروت حاوی ویتامین D بوده لذا سبب جذب کلسیم میشود و از ابتلا به سرطان روده بزرگ جلوگیری میکند، همچنین دستگاه ایمنی بدن را تقویت کرده و از ابتلا به بیماریهای عفونی و آنفولانزا جلوگیری میکند.کسانی که دارای مشکل لاغری هستند برای چاق شدن میتوانند قرهقروت مصرف کنند و به طور کلی میتوان گفت کالری آن همچون نان بوده و سبب چاق شدن میشود.
قند موجود در قرهقروت از نوع لاکتوز است که از بهترین قندهای طبیعی میباشد و انرژی کمتری نسبت به قند معمولی دارد. لاکتوز در طی فرآیند تولید قرهقروت شکسته شده و به قند سادهتر تبدیل میشود، بنابراین مصرف قرهقروت برای افرادی که دچار عدم تحمل لاکتوز شیر میباشند، مشکلی ایجاد نمیکند.
قرهقروت مانند دیگر لبنیات برای پیشگیری از پوکی استخوان مفید است. قرهقروت حاوی پروتئین، کربوهیدرات و چربی است.
قرهقروت یا قرهقروت یکی از فرآوردههای فرعی شیر است که به روش سنتی از کشک تولید میشود.
هر ۱۰۰ گرم قرهقروت حاوی ۲۴۰ کیلوکالری انرژی است که میتواند بخشی از انرژی مورد نیاز روزانه را تأمین کند.
قرهقروت حاوی پروتئین، کربوهیدرات و چربی است.
پروتئین موجود در این فرآورده نقش ساختاری و استحکامی در بدن (به ویژه عضلات) دارد و به رشد و نمو کمک میکند.
روش تهیهی قره قروت
برای تهیه قره قورت معمولاً آب ماست را (بخشی از ماست را که هنگام تغلیظ از آن جدا میشود) به وسیلهی حرارت تغلیظ نموده و بسته بندی میکنند. این محصول بسیار ترش مزه بوده و به عنوان چاشنی همراه غذاهای مختلف مصرف میشود.
روش خانگی
ابتدا دوغ را جوشانده تا آن قدر غلیظ شود که به رنگ قهوهای برسد. البته میتوان آب ماست را با حرارت ملایم جوشاند تا سیاه شود و سپس آن را روی پلاستیک پهن کرد تا سفت شود.
روش تهیه قره قروت از دوغ
دوغ ترش شده را در مشک میریزند تا تمام چربی آن که کره میباشد جدا گردد. بعد باقیمانده دوغ را میجوشانند تا غلیظ شود، سپس آن را روی پارچه صاف میکنند تا آب آن گرفته شود و باقیمانده را که روی پارچه مانده است، به صورت گلوله یا بیضی یا استوانه در آورده، میگذارند تا خشک گردد و نام آن را کشک میگذارند.
آب چکیده از پارچه را با کمی شیر مخلوط کرده و بعد میجوشانند تا جسمی سرخ رنگ و ترش مزه که قرهقروت نام دارد به دست آید. نام این محصول قرهقروت یا ترف سیاه است.