در ماه مه ۲۰۱۸ دولت ترامپ یکجانبه از برجام خارج شد، توافقی که هدفش اطمینان از عدم دسترسی ایران به بمب هسته ای بود و بعد از ۱۲ سال مذاکرات بین المللی دشوار حاصل شده بود.
آمریکا بعد از خروج از برجام تحریمهای سیاسی و اقتصادی جدیدی نه تنها علیه بخشهای مختلف اقتصادی بلکه علیه حاکمیت ایران اعمال کرد. این تحریمها نه تنها شانس هرگونه دیپلماسی با ایران را ازبین برد بلکه عواقب وخیمی بر روابط ایران و آمریکا و کل منطقه خواهد داشت.
شرایط فعلی بسیار شکننده است. ایران تصمیم گرفته با افزایش سطح غنی سازی، پاسخ اقدامات تهاجمی و سلطه جویانه آمریکا را بدهد. اعاده خصومت حداکثری توسط ترامپ بعد از یک دوره تشنج زدایی در دوره اوباما، موجب بروز روندی شده که میتواند به یکی از بزرگترین چالشهای صلح و امنیت خاورمیانه تبدیل شود.
اقدام اول اینکه هرگونه همکاری بین دوکشور در منطقه مستلزم گفتگوی نهادهای نظامی مربوطه دوک شور است.نیروی سنتکام آمریکا و نیروی قدس ایران، دو نهاد نظامی هستند که ماموریت های فرامرزی کشورهای متبوع خود یعنی ایران و آمریکا را بعهده دارند. ترامپ نیروی قدس ایران را بعنوان سازمانتروریستی قلمدادکردو ایران نیز متقابلا سنتکام آمریکا را سازمان تروریستی خواند. این روند شانس گفتگوی دونهاد فوق العاده قدرتمند نظامی دوکشور در مورد مسائل منطقه را از بین برد.
اقدام دوم اینکه ترامپ در یک اقدام بیسابقه سلطه جویانه، آیت الله خامنهای را تحریم کرد. همانطور که ترامپ در آمریکا عالی ترین مرجع تصمیم گیری سیاست خارجی است، در ایران نیز مقام معظم رهبری عالیترین مرجع تعیین کننده سیاست خارجی است. آیتالله خامنهای اجازه داد تا مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا در مورد بحران هستهای انجام شود. ترامپ با تحریم آیت الله خامنهای در واقع شانس هرگونه مصالحه بین دو کشور را نابود کرد. شایان ذکر است که آیت الله خامنه ای مرجع عالی مذهبی برای بسیاری از مسلمانان درکشورهای اسلامی از جمله عراق، پاکستان، افغانستان، هند و بحرین میباشد.
اقدام سوم در مورد امکان تحریم دکتر ظریف وزیر خارجه ایران است. او یکی از برجسته ترین دیپلماتهای تاریخ معاصر ایران است که بعضا با دکتر مصدق که نفت ایران را ملی کرد، مقایسه می شود. تحریم وزیر خارجه ایران یعنی بستن کانال دیپلماسی بین دو کشور. وندی شرمن مذاکره کننده هستهای سابق آمریکا گفت بی منطق ترین کار تحریم شخصیتی کلیدی است که میتواند در هرگونه گفتگوی احتمالی بین دو کشور، کمک کند.
اقدام چهارم اینکه ترامپ فشارها و تحریمها علیه ایران را در شرایطی گسترش داد که ایران پایبندی خود را به جامعترین توافق تاریخ هستهای جهان اثبات کرد و آژانس بین المللی انرژی اتمی هم پایبندی کامل ایران را تایید کرد. ترامپ خواست میراث اوباما را نابود کند، اما نفهمید که در واقع شانس دیپلماسی خودش با ایران را نابود کرد.
اقدام پنجم اینکه ترامپ مرتب در حرف دم از مذاکره با ایران زده اما در عمل بدترین تحریمها علیه ایران را اعمال کرده است. این استراتژی نیست که ایران را بتواند به پای میز مذاکره بکشاند. ایران بارها هشدار داد که اگر طرفهای مقابل به تعهدات برجامی خود عمل نکنند، ایران نیز تا ابد یکطرفه بدان پایبند نخواهد ماند. بعد از دوسال بی توجهی طرفهای مقابل، ایران در گام اول ذخائر اورانیوم غنی شده را از ۳۰۰ کیلوگرم افزایش داد و در گام دوم نیز سطح غنی ساز ی را از ۳/۶۷٪ افزایش داد. قدم بعدی هم بازگشت پروژه آب سنگین اراک به طراحی قبلی است.
همه این اقدامات بدین دلیل است که با خروج ترامپ از برجام، ایران با اجرای کامل برجام حسن نیتنشان داد اما باتحریم و فشار بیشتر مواجه شد. ایران نمیتواند برای همیشه به تعهدات برجامی خود در حالی پایبند بماند که طرف های دیگر خود را متعهد به اجرای تعهداتشان نمیدانند.
ترامپ حاصل ۱۲سال مذاکره ایران و قدرتهای جهانی را یکجانبه تخریب کرد. او سیاست خطرناکی علیه ایران در پیش گرفته که میتواند به یک فاجعه بزرگ جدید در خاورمیانه تبدیل شود. بنظر میرسد او تقابل نظامی نمیخواهد اما او همزمان باید درک کند که ایران تسلیم زورگویی آمریکا نخواهد شد.
اگر ترامپ واقعا خواستار حل مشکلی است که خود بی جهت بر جهان تحمیل کرده، او باید یک چرخش استراتژیک درسیاستهای جاری خود در مورد ایران داشته باشد تا امکان یک برون رفت آبرومندانه برای هر دو کشور فراهم شود.