به گزاش خبری تابناک سمنان به نقل از هفته نامه سلامت:
شوک الکل
آمارهای رسمی از مصرفکنندگانش در کشور وجود ندارد، اما برخی از آمارهای غیررسمی میگوید مصرف از متوسط جهانی پایینتر است. در کشور ما خرید و فروش و مصرف آن ممنوع است. به همین دلیل تولید آن زیرزمینی است یا از طریق قاچاق وارد کشور میشود. هفته گذشته اما خبری شوکآور در مورد مصرفکنندگان مشروبات الکلی مخابره شد؛ در بیشتر استانهای کشور افزایش آمار مسمومیتهای ناشی از مصرف الکل و مراجعه به بیمارستان گزارش و همچنین مرگ منتسب به الکل نیز یکباره زیاد شد. براساس آمار اورژانس کشور، از تاریخ 1 تا 9 مهرماه امسال 406 نفر براثر مصرف مشروبات الکلی مسموم شده یا جانشان را از دست دادهاند که از این آمار 35 نفر دچار مرگ مغزی یا فوت شدند که در استان هرمزگان با 20 مورد مرگ بیشترین فوتی گزارش شده است. این درحالی است که مشروبات دستساز و تقلبی پیش از این نیز باعث نابینایی و مسمومیت و حتی مرگ در کشور شده بود، اما اینکه یکباره و همزمان و در مدت کوتاهی در استانهای هرمزگان، خراسان شمالی، البرز، کهگیلویه و بویراحمد قربانیان مصرف الکل بالا میرود، بسیار نگرانکننده است. البته به دلیل غیرقانونی بودن مصرف مشروبات الکلی در کشور بسیاری از افراد بعد از مسمومیت دیر به مراکز درمانی مراجعه میکنند و همین مساله ممکن است فرصت درمان را از آنها بگیرد. همچنین میتوان تصور کرد در این التهابات اقتصادی و ارزی در کشور، افرادی سودجو با توجه به بالا رفتن قیمتها، مشروبات الکلی تقلبی غیرقابلمصرف با الکلهای دستساز و در شرایط نامناسب تهیه کرده و به خورد مصرفکنندههای بیخبر دادهاند. اگر میخواهید اطلاعات دقیقتری در مورد الکل، مسمومیتها، مرگومیرها و نحوه درست کردن مشروبات الکلی در کشور بدانید حتما این گزارش را بخوانید.
الکل (اتانول یا الکل اتیلیک) یکی از مهمترین مواد مورد سوء مصرف در جهان است. اتانول موجود در مشروبات الکلی که به عنوان یک عامل تضعیفکننده سیستم عصبی تلقی میشود، از تخمیر قند موجود در میوهها و غلات ایجاد میشود.
چنانچه فردی مقادیر بالایی از الکل را در زمان کوتاهی مصرف کند، ممکن است دچار عوارض حاد مصرف الکل شود که باتوجه به میزان مصرف و شرایط فیزیکی فرد مصرفکننده متفاوت است. الکل در این شرایط میتواند علائم سرخوشی، اختلال در تکلم، تلوتلو خوردن، خوابآلودگی، استفراغ، اسهال، اختلال در بینایی، افزایش زمان عکسالعملهای فردی، از بین رفتن تفکر منطقی، کاهش سطح هوشیاری، از دست رفتن حافظه، صدمات ناشی از حوادث در اثر ناهوشیاری مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، نزاع، سوختگی یا غرق شدن ایجاد کند. همچنین مصرف طولانیمدت الکل میتواند باعث بیماریهای قلبی- عروقی، مشکلات کبدی، بیماریهای گوارشی، آسیب به سلولهای عصبی، مشکلات جنسی، کمخونی، ایجاد اختلالات دائمی در عملکرد مغز، سوءتغذیه و سرطان شود.
دردسر مشروبات دستساز و تقلبی
خوردن بیش از حد الکل حتی اگر دستساز نباشد، آثار مخربی به دنبال خواهد داشت و میتواند منجر به ناهوشیاری و حتی کما و درنهایت مرگ شود. این واکنشها در بدن به میزان مصرف الکل بستگی دارد. افزایش بیش از حد الکل در جریان خون، باعث آسیب به بخشهایی از مغز میشود که کنترل سیستمهای حیاتی بدن ازجمله سیستم تنفسی و قلبی را برعهده دارند و علائمی مثل گیجی، خوابآلودگی، کاهش هوشیاری، استفراغ، تشنج، اختلال تنفس، کاهش ضربان قلب، کاهش دمای بدن، اختلال در تعادل الکترولیتهای خون و مرگ ایجاد میکند. دکتر یسنا بهمنش، دبیر ستاد اطلاع رسانی دارو و سموم سازمان غذا و دارو در گفتوگو با «سلامت» با بیان این توضیحات در مورد مشروبات دستساز هشدار میدهد: «مصرف مشروبات الکلی تقلبی، دستساز و حاوی متانول یکی از تهدیدکنندههای سلامت است که میتواند منجر به بروز مسمومیتهای شدید منجر به مرگ و نابینایی دائم در فرد شود. البته متانول به جز در مشروبات الکلی دستساز، در مایع شیشهشوی، برخی ضدیخهای خطوط گاز، مواد دستگاههای کپی، حلالها و پاککنندههای کاربراتورهای ماشین موجود است.» وی در مورد عملکرد متانول در بدن بیان میکند: «متانول در بدن به موادی تجزیه میشود که این مواد شدیدا سمی است و مسمومیت با متانول اغلب از طریق خوردن این ماده گزارش شده ولی مسمومیت از طریق تنفس و تماس پوستی هم دیده شده است.»
باتوجه به اینکه در اورژانس بیمارستانها دسترسی به امکانات آزمایشگاهی برای تعیین سطح سرمی متانول وجود ندارد، شناسایی فرد مسموم از تظاهرات بالینی اهمیت زیادی دارد و میتواند با امکانات درمانی به موقع فرد را از مرگ نجات دهد.
مسمومیت با متانول چگونه ایجاد میشود؟
دبیر ستاد اطلاعرسانی داروها و سموم در ادامه در مورد انواع مسمومیت با الکل میگوید: «در مسمومیت خفیف تا متوسط بیمار به صورت ناگهانی علائم اولیه مسمومیت را در عرض 30 دقیقه تا 4 ساعت بروز میدهد مانند تهوع، استفراغ، درد شکمی، سردرد، گیجی و خوابآلودگی، بیتعادلی، از بین رفتن خویشتنداری، درد شکمی، تهوع و استفراغ، سردرد و اشکال در بینایی. معمولا بیماران در این مرحله به پزشک مراجعه نمیکنند.
علائم مسمومیت حاد با متانول ساعتها بعد از مصرف یا تماس بروز میکند و میتواند منجر به از کار افتادن چند ارگان بدن به طور همزمان شود. علائم اصلی مسمومیت پس از 6 تا 24 ساعت آغاز میشود. این علائم میتواند به صورت افت فشار خون، تغییرات ریتم قلبی، تشنج، کما و التهاب لوزالمعده دیده شود. علاوه بر این، مسمومیت با متانول در چشم منجر به بروز علائمی مانند گشاد شدن مردمک چشم و التهاب عصب بینایی خواهد شد که به شکل تاری دید، اختلال در شناسایی و تشخص رنگها، دید برفکی و حتی نابینایی کامل ادامه پیدا میکند. محدود شدن زاویه دید و دیدن نقاط و لکهها در پس چشم و کاهش بینایی باعث به از بین رفتن بافت عصب بینایی و کوری دائمی خواهد شد. در اصل بعد از گذشت 24 ساعت، وضعیت بالینی بیمار هر ساعت بدتر میشود. تشنج و اغما از دیگر علائم مسمومیت با متانول است که میتواند منتهی به مرگ شود.»
اروپاییان بیشترین مصرفکنندگان الکل در دنیا هستند
مسمومیت و مرگومیر ناشی از مصرف الکل در هفته گذشته آنقدر نگرانکننده بود که معاون کل و سخنگوی وزارت بهداشت، نشست خبری هفتگی خود را ابتدا با بیان توضیحاتی در این زمینه آغاز کرد. دکتر ایرج حریرچی ابتدا آماری از مصرف الکل در جهان ارائه داد: «آخرین گزارشها در مورد شیوع مصرف و عدم مصرف الکل در جهان حاکی از آن است که ۵۷ درصد افراد بالای ۱۵ سال یا بالغ (1/3 میلیارد نفر) در یک سال گذشته مصرف الکل نداشتهاند. به عبارت دیگر ۴۳ درصد افراد بالای ۱۵ سال (3/2 میلیارد نفر) در جهان در یک سال گذشته حداقل یک بار مصرف الکل داشتهاند. همچنین سرانه مصرف الکل در جمعیت بالای ۱۵ سال از 5/5 لیتر در سال ۲۰۰۵ میلادی به 4/6 لیتر در سال ۲۰۱۰ میلادی افزایش یافته ولی در سال ۲۰۱۶ میلادی هنوز در سطح 4/6 لیتر مانده و سرانه مصرف روزانه هماکنون 8/32 گرم الکل خالص در روز است و بالاترین سرانه مصرف در کشورهای اروپایی است.» به گفته وی، شیوع بالای مصرف یا الکلی قهار (بنا به تعریف مصرف ۶۰ گرم یا بیشتر الکل خالص حداقل یک نوبت در یک ماه) در سطح دنیا از 6/22درصد کل جمعیت جهان در سال ۲۰۰۰ میلادی به 2/18 درصد در سال ۲۰۱۶ میلادی بین کل جمعیت کاهش یافته است. البته یکچهارم از کل الکل مصرفشده در دنیا ثبت نمیشود بنابراین در آمارهای رسمی نمیآید و اغلب به روشی که تحت کنترل دولتها نیست فروخته میشود.
الکل بیش از ایدز قربانی میگیرد
مرگومیر ناشی از مصرف الکل در دنیا قابلتوجه است و آمار آن از مرگومیر بسیاری از بیماریها بیشتر است. بنابه گفته معاون کل وزارت بهداشت، مرگومیر به دلیل مصرف الکل بیش از مرگومیر ناشی از بیماریهای مهم و شایعی مانند سل، ایدز و دیابت در جهان است. در سال ۲۰۱۶ میلادی بین مرگهای منتسب به الکل، 7/28 درصد مربوط به حوادث و صدمات، 3/21 درصد مربوط به بیماریهای گوارشی، ۱۹ درصد مربوط به بیماریهای قلبی - عروقی، 9/12 درصد مربوط به بیماریهای عفونی و 6/12 درصد مربوط به سرطان بود. در کل دنیا در سال ۲۰۱۶ میلادی 2/7 درصد مرگهای زودرس مربوط به مصرف الکل بود و 2/13 درصد مرگهای افراد ۲۰ تا ۴۰ ساله ناشی از مصرف الکل بود.
افراد تحصیلکرده، شهرنشین و مردان بیشترین مصرفکنندگان الکل در ایران هستند چون مصرف الکل در کشور ما ممنوع است، آمارهای رسمی تاکنون در مورد مصرفکنندگان بیان نشده است. به گفته سخنگوی وزارت بهداشت، 3 مطالعه در مورد مصرف الکل در کشور در وزارت بهداشت انجام گرفته که نتایج آن نشان میدهد، مصرف الکل در ایران نسبت به کشورهای دیگر جهان نسبتا پایین است.
سخنگوی وزارت بهداشت با اشاره به آمار ۴۷ درصدی مصرف حداقل یک بار الکل در یک سال در کل دنیا برای افراد بالای ۱۵ سال، به مطالعه انجامگرفته در ایران اشاره کرد: «بر اساس یک مطالعه در ایران 9/4 درصد افراد بالای ۱۸ سال در یک سال سابقه مصرف حداقل یک بار الکل را داشتهاند و در کل ۸/۸ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال در طول عمرشان سابقه مصرف الکل را حتی به میزان یک بار داشتهاند. توجه کنیم هرچند این آمار نسبت به کشورهای دیگر جهان پایین است، رقم خالص آن قابلتوجه است . دکتر حریرچی در مورد تحقیق دیگری نیز سخن گفت که نشان میدهد سابقه مصرف هر گونه مشروبات الکلی، در 7/5 درصد از جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله کشور گزارش شده که این میزان در مردان بیش از ۱۰ برابر زنان بوده است. بر اساس یک مطالعه مهم دیگر در کل جمعیت، این رقم 79/2 درصد بود. به عبارت دیگر در سال مطالعه، 2 میلیون و ۱۰۱هزار و ۸۱۹ نفر در کل کشور تجربه حداقل یک بار مصرف مشروبات الکلی را داشتند. ۶۲۳هزار و ۷۸۴ نفر نیز به طور عادتی و تقریبا مستمر از مشروبات الکلی استفاده کردهاند. به گفته دکتر حریرچی، این تحقیقات نشان میدهد، شیوع مصرف الکل در مردان، گروه سنی ۲۰ تا ۲۹ ساله، مجرد، دارای تحصیلات متوسطه یا بالاتر، افراد شاغل، ساکن شهر و دارای وضعیت اقتصادی- اجتماعی بالاتر، بیشتر دیده شده است. نکته قابلتاملی که سخنگوی وزارت بهداشت بر آن تاکید داشت این بود که تعداد مصرفکنندگان الکل در ایران نسبت به کشورهای غربی پایینتر، اما میزان الکل مصرفی در هر بار استفاده مصرفکنندگان، بالاتر از میزان مصرف بیشتر کشورهای غربی است. به همین دلیل است که در ایران رفتارهای پرخطر ناشی از الکل بیشتر دیده میشود.
جوانترین قربانی الکل یک دختر 19 ساله است
آماری که دکتر حریرچی از مسمومان و فوتیهای ناشی از الکل بیان کرد مربوط به 16 شهریورتا 8 مهر بود: «از ۱۶ شهریور تا هشتم مهر ماه ۴۶۰ نفر به دلیل مسمومیت با الکل به مراکز درمانی البرز، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، خراسان شمالی و هرمزگان مراجعه کردند. از این تعداد۴۲ نفر فوتی و مرگ مغزی داشتهایم که ۹۳ درصد فوتیها مرد بودهاند. جوانترین فوتی یک خانم ۱۹ ساله و مسنترین یک آقای ۵۷ ساله بوده است.»
به گفته وی، ۴۱ درصد از مسمومان الکل در سن ۲۶ تا ۳۵ سال بودند و از ۴۶۰ مسموم مراجعهکننده، ۱۷۷ نفر بستری و ۲۴۱ نفر مرخص شدند. ۴۲ نفر هم فوت کرده یا دچار مرگ مغزی شدند. همچنین ۱۷۰ نفر دیالیز شدند و تاکنون ۱۶ نفر نابینا شدهاند.
حریرچی با تاکید بر اینکه با مسمومشدگان در بیمارستان مانند بیمار برخورد میشود و نه مجرم توصیه کرد: «اگر افراد بعد از مصرف الکل دچار علائم شکمی مانند تهوع، استفراغ و... شدند به مراکز درمانی مراجعه کنند و کادر درمانی با آنها به عنوان بیمار برخورد میکنند و وظیفه گزارش به جایی را هم ندارند. در این صورت هم به خودشان کمک میشود و هم ما متوجه میشویم در آن شهر الکل متیلیک توزیع میشود و برای پیشگیری اطلاعرسانی میکنیم.»
الکل در ایران چگونه ساخته میشود؟
الکل انواع مختلفی دارد که نوع شرب آن معمولا به جز مستی و عوارض طولانیمدت، مشکل حادی از لحاظ مسمومیت ایجاد نمیکند اما مشکلاتی که در این چند روز ایجاد شده مربوط به الکلهای تقلبی است. دکتر حریرچی میگوید: «تولید مشروبات الکلی در کشورهای غربی روند خاصی دارد. درنهایت نیز الکل تولیدشده توسط کارخانه مورد نظر آزمایش میشود تا کیفیت آن تایید شود. در ایران الکل بهصورت غیرقانونی از منابع غیرقابلاطمینان تهیه میشود و به دست مصرفکنندگان میرسد. آلودگیهای احتمالی در روند تهیه این مشروبات ممکن است باعث تولید الکلی غیراز الکل اتیلیک شود.»
به گفته معاون کل وزارت بهداشت، مهمترین مادهای که در مشروبات دستساز استفاده میشود، الکل متیلیک یا الکل چوب است که از مواد سلولزی موجود در مواد اولیه مشروبات الکلی مثل چوب متصل به انگور و کشمش یا هسته آنها ایجاد میشود. متاسفانه الکل متیلیک را نمیتوان از روی طعم و مزه نسبت به الکل معمولی تشخیص داد. این الکل بسیار خطرناک است و میتواند منجر به نابینایی و مرگ شود.هشداری که دکتر حریرچی در مورد آن صحبت میکند، مربوط به این است که خیلی از الکلهای معمولی که در بازار به شکل پلمپشده عرضه میشوند، تقلبی هستند. این مشروبات در کارگاههای زیرزمینی تولید میشوند و به اسم مشروبهای معروف و برند به فروش میرسند. درواقع، به همین دلیل است که خرید و فروش شیشههای الکلی موارد قابل ملاحظهای گزارش شده است. نگرانی دیگری که دکتر حریرچی در مورد آن صحبت کرد مصرف همزمان الکل، موادمخدر و داروهای خوابآور است که باعث تشدید اثر هر یک از آنها میشود و میتواند منجر به مرگ شود: «متاسفانه امروزه بسیاری از افراد همزمان با الکل از داروهایی مثل ترامادول و داروهای آرامبخش مثل دیازپام، کلونازپام، اگزازپام، لورازپام و... استفاده میکنند، بدون اینکه از خطرات آن آگاه باشند.»
مهدیه آقازمانی
الکل عامل 200 بیماری است
اختلالات عصبی و روانپزشکی نیز از عوارض الکل و شایعترین این اختلالات اعتیاد و وابستگی به الکل است. مصرف الکل در ایجاد سایر اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی و اضطراب نیز نقش دارد.
همچنین در بروز بیماریهای گوارشی و سرطانها موثر است و میان مصرف الکل و سیروز و نارسایی کبدی و التهاب لوزالمعده حاد و مزمن رابطه علیتی وجود دارد. همچنین مصرف الکل در ایجاد سرطانهای لوزالمعده، دهان، حلق و حنجره، مری، روده بزرگ، مقعد، کبد و پستان در زنان نقش دارد. مصرف الکل بهویژه مصرف سنگین آن با خطر بالای بیماریهای قلبی - عروقی همراه است.
نشانگان الکل جنینی و دیابت نیز از دیگر عوارض مصرف الکل بر سلامت است. در حقیقت مصرف الکل در بارداری آثار مخربی بر سلامت نوزاد و همچنین پیامدهای بارداری دارد. مصرف سنگین الکل احتمال ابتلا به دیابت را نیز تشدید میکند. مصرف آسیبرسان الکل سیستم ایمنی را تضعیف میکند و از این طریق خطر ابتلا به سل و ذات الریه را افزایش میدهد. همچنین ارتباط قوی میان مصرف الکل و ایدز وجود دارد که از طریق تاثیر بر رفتارهای پرخطر و محافظتنشده جنسی اعمال میشود.
جراحات عمدی و غیرعمدی از دیگر تبعات مصرف الکل است، به طوری که بهویژه مصرف سنگین آن با خطر خودکشی و خشونت ارتباط علیتی دارد. مصرف الکل همسرآزاری را نیز افزایش میدهد. با مصرف الکل، خطر آسیب به دیگران نیز وجود دارد که ممکن است عمدی باشد، مثل حمله یا دیگرکشی، یا غیرعمدی، مانند تصادفات اتومبیل یا آسیب در محیط کار. آثار سمی مثل نشانگان الکل جنینی و احساس ناامنی و تهدید سلامت روان اعضای خانواده از سایر مصادیق آسیب به دیگران بر اثر مصرف الکل است.
به این توصیهها توجه کنید
به دلیل عوارض غیرقابلبازگشت مسمومیت با متانول و مشروبات الکلی دستساز و فرصت کوتاهی که فرد مسموم برای نجات از مرگ یا نابینایی دائمی در اختیار دارد، توصیه میشود ضمن ممانعت از سوءمصرف این گروه از مواد، فرد مسموم هرچه سریعتر به مراکز درمانی اعزام شود تا اقدامات درمانی و تجویز داروهای لازم انجام گیرد.